Các mao mạch nằm ở niêm mạc mũi khi viêm nhiễm rất dẫn đến xơ giòn và dễ bị đứt. Mặt khác, với khí hậu của mùa thu và đầu mùa đông khô hanh, kèm theo thời tiết lạnh, làm cho các mao mạch ở mũi bị co lại, mà gây xuất huyết, tức bị “chảy máu cam”.
Mùa thu, khi thời tiết bắt đầu chuyển sang hanh khô. Độ ẩm không khí thường ở mức thấp, thời tiết lại thường có các đợt gió mùa se lạnh nhất. Bên cạnh đó, điều kiện môi trường Việt Nam hiện nay có nhiều bụi bặm. Đó là điều kiện vô cùng thuận lợi cho chứng “chảy máu cam” xuất hiện. Bệnh này có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, song ở trẻ em thì tỷ lệ thường cao hơn.
Tại sao lại gọi là “chảy máu cam”?
Chảy máu cam là trường hợp máu bị chảy từ mũi ra ngoài hoặc chảy xuống họng do tổn thương mạch máu tại mũi. Cần phân biệt rõ ràng với những trường hợp không phải tổn thương tại các mao mạch mũi mà máu chỉ đi qua mũi. Chẳng hạn như chảy máu từ thực quản, thanh quản, phổi… bị sặc lên mũi.
Trong tiếng Hán, bệnh cam là một thứ bệnh về máu rãi, như: vì máu trắng kém mà tì rắn thì gọi là tì cam 脾疳, trẻ con ăn uống không đúng sinh bệnh gầy còm gọi là cam tích 疳積, chân răng thối nát thì gọi là cam răng hay cam tẩu mã. Có lẽ do Việt Nam chịu ảnh hưởng nhiều từ tiếng Hán nên trường hợp bị chảy máu mũi thường được mọi người gọi là chảy máu cam.
Chảy máu cam trong Y học cổ truyền
Chảy máu cam là chứng bệnh thường gặp, thường không có dấu hiệu gì báo trước cả, cũng có thể xảy ra vào bất cứ thời gian nào. Có khi trẻ em đang nô đùa cũng bị chảy máu cam, có khi đêm ngủ chảy máu cam ra lúc nào cũng không hay… Nếu bị chảy với lượng ít và số lần bị ít thì ảnh hưởng cũng không lớn. Song nhiều trẻ nhỏ do việc chăm sóc và quan tâm của gia đình không chu đáo, hiện tượng chảy máu cam xuất hiện nhiều lần mà không được điều trị , ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe cũng như việc học tập của các cháu.
Y học cổ truyền (YHCT) cho rằng, chảy máu cam là do nguyên nhân “huyết nhiệt”. Vì “huyết nhiệt” nên gây ra “huyết nhiệt sinh phong”, tức cơ thể ở trạng thái nhiệt sẽ làm cho “bức huyết vong hành” tức là gây xuất huyết. Cụ thể trong trường hợp này là xuất huyết ở mũi. Do vậy mà YHCT thường sử dụng những vị thuốc và phương thuốc mang tính chỉ huyết, lương huyết, kèm với bổ huyết để điều trị chứng bệnh này.
Một số bài thuốc thuốc cổ truyền trị chảy máu cam
Khi bị chảy máu cam, đầu tiên hãy lấy ngón tay trỏ và ngón tay cái ấn vào chỗ phía trên cánh mũi, đồng thời hơi ngửa cổ về phía sau. Cùng lúc đó, lấy một ít tóc rối, đem đốt cháy thành than, vò nhanh cho thành bột mịn, rồi đặt ngay vào bên lỗ mũi đang bị chảy máu, hít sâu vào trong, máu sẽ ngừng chảy ngay. Tên Bài thuốc thuốc này là “loạn phát”, loạn tức là “rối”, “phát” tức là tóc. Trường hợp không có tóc rối thì có thể cắt ngay một nhúm tóc cũng được.
Sau khi áp dụng phương pháp trên hãy dùng các Bài thuốc thuốc sau đây.
Bài thuốc 1: Ngó sen tươi 40 g và móng giò lợn 1 cái. Đem ninh nhừ, ngày ăn một lần. Cách 2 ngày ăn một lần. Làm liên tục như vậy 2 tuần lễ là được. Cách này rất dễ làm, và cũng tiện cho các trẻ nhỏ.
Bài thuốc 2: Lá sen tươi 50 g, hoặc 20 g lá sen khô. Sắc lấy nước uống. Để tăng tác dụng của bài thuốc, cần sử dụng lá sen sao cháy.
Bài thuốc 3: Lá cây huyết dụ 12 g – 16 g, cỏ nhọ nồi, đồng lượng, lá trắc bách diệp. Các nguyên liệu đem sao đen, sắc uống, ngày một thang, chia làm 2 lần, uống sau bữa ăn 1 tiếng 30 phút. Uống liền hai tuần lễ như vậy.
Bài thuốc 4: Hoa hòe (đem sao cháy) 12 g, kinh giới tuệ (sao cháy) 12 g, trắc bách diệp (đem sao cháy) 12 g, chỉ xác (đem sao vàng xém cạnh) 12 g. Dùng dưới dạng thuốc sắc, ngày uống một thang, chia làm 2 lần uống, sau bữa ăn 1 tiếng 30 phút. Uống liền 2 tuần lễ như vậy.
Bài thuốc 5: Thục địa 16 g, hoài sơn 8 g, bạch linh 6 g, trạch tả 6 g, sơn thù du 8 g, mẫu đơn bì 6 g. Có thể sử dụng dưới dạng thuốc sắc, ngày một thang, chia 3 lần uống. Chú ý cùng phải dùng sau bữa ăn khoảng 1 tiếng 30 phút. Uống liền 3 tuần lễ như vậy. Ngoài ta cũng có thể dùng dưới dạng viên hoàn với mật ong, ngày uống 2 lần, mỗi lần uống 9 g. Phương này rất thích hợp cho những trường hợp cơ thể bị huyết nhiệt vì chứng âm hư hỏa vượng gây nên chứng chảy máu cam nhiều lần, cơ thể gầy và xanh…
Ngoài việc dùng thuốc cổ truyền ra, để chữa chảy máu cam cần có chế độ dinh dưỡng hợp lý. Người bệnh cần bổ sung thêm các loại rau quả tươi, chứa nhiều các vitamin, nhất là vitamin C. Trong trường hợp thấy cần thiết thì nên kết hợp uống thêm hoa hòe sao đen và vitamin C hàng ngày, tốt nhất dưới dạng chè hãm. Vì trong hoa hòe có chứa rutin – một chất có hoạt tính vitamin P, có tác dụng làm giảm tính thấm của các thành mạch, làm giảm trương lực cơ trơn, làm tăng sự bền vững của hồng cầu, chống co thắt. Do đó, nó là một thành phần hữu hiệu để phòng những biến cố của bệnh xơ vữa động mạch, suy yếu tĩnh mạch, gây chảy máu cam, ho ra máu và một số chứng xuất huyết khác.
Chú ý: Thông tin trong bài chỉ mang tính tham khảo, người đọc cần cân nhắc trước khi áp dụng.