Bước vào tuổi dậy thì, cơ thể trẻ sẽ phải làm quen với nhiều thay đổi từ ngoại hình tới tâm sinh lý. Vì vậy, cha mẹ cần hết sức lưu ý trong giai đoạn này để có những điều chỉnh phù hợp với tâm lý của trẻ trong giai đoạn này. Hãy cùng chúng tôi và các chuyên gia của Viện tâm lý SUNNYCARE xem xét các đặc điểm sau.
Đặc điểm sinh lý
Sau 10 tuổi trẻ đã có nhận thức mơ hồ về giới tính cũng như sự hấp dẫn giới tính, bắt đầu thấy tò mò và thích thú đối với sự khác biệt và mối quan hệ giữa hai giới.
Từ 14 – 15 tuổi trở đi, sự gia tăng nhanh chóng của các hooc-môn sinh dục cùng với nhận thức rõ hơn về giới tính đã thôi thúc trẻ nảy sinh tình cảm với bạn khác giới. Ở lứa tuổi này, trẻ trai đã có đủ đường nét của người đàn ông trưởng thành, có râu, lông chân, lông nách, thân hình cao lớn, vai rộng và cơ bắp. Trẻ gái đã mềm mại hơn, ngực và mông to lên tạo thành những đường cong quyến rũ.
Lúc này, trẻ đã bắt đầu hình thành khái niệm “thích”, “yêu”, “kết”, “cặp đôi”. Đặc biệt, cảm xúc của trẻ lúc này cực kỳ nhạy, dễ rung động. Tuy nhiên, vì cảm xúc và nhận thức chưa chín chắn, chưa ổn định nên tình cảm rất dễ thay đổi.
Rối loạn tâm lý
Tuổi dậy thì là lứa tuổi có rất nhiều thay đổi về tâm sinh lý. Trẻ dễ bị áp lực và tác động bởi việc học tập, đặc biệt với những trẻ sống trong gia đình không hạnh phúc thì áp lực tâm lý này còn nặng nề hơn. Điều này khiến cho sức khỏe của trẻ bị suy giảm, tinh thần mệt mỏi, hoảng sợ, ngại tiếp xúc với người khác…, thậm chí còn có ý định tự tử.
Rối loạn cảm xúc
Rối loạn cảm xúc là một căn bệnh tâm lý xảy ra khi có tình trạng rối loạn tại não bộ, gây nên những bất ổn về tinh thần như chuyển từ cảm xúc hưng phấn sang ức chế một cách nhanh chóng hoặc ngược lại. Nguyên nhân của căn bệnh này thường là do những biến đổi ở tuổi dậy thì sẽ khiến trẻ nhạy cảm hơn, dễ bị tác động bởi các áp lực trong học tập, làm việc…
Vì thế, khi cha mẹ thấy trẻ có các biểu hiện của rối loạn cảm xúc như chán ăn, mất ngủ, gầy sút, hoạt động chậm chạp, mất tập trung, hay quên… thì cần tham khảo ý kiến các chuyên gia tâm lý để điều chỉnh kịp thời và tránh tình trạng bệnh nghiêm trọng hơn.
Rối loạn hành vi
Ở tuổi dậy thì, những định hình về xã hội xung quanh của trẻ chưa thể toàn diện như người trưởng thành. Do đó, trẻ dễ bị tác động từ sách báo, phim ảnh bạo lực, các văn hóa phẩm đồi trụy và cả từ bạn bè xấu. Đây chính là nguyên nhân dẫn đến rối loạn hành vi và gây nên những hậu quả nghiêm trọng như gây thương tích cho người khác, chống người thi hành công vụ, trộm cắp, đua xe mạo hiểm…
Khi mắc phải căn bệnh này, trẻ thường có hành vi xâm phạm sớm và rất khó thích ứng với xã hội. Một số trường hợp có thể thích ứng với các hoạt động xã hội nhưng vẫn có hành vi chống đối, phạm pháp. Việc điều trị căn bệnh này cũng rất khó khăn, đòi hỏi phải có sự phối hợp khắt khe từ bản thân người bệnh và những người xung quanh.
Nhu cầu tình dục
Ở tuổi dậy thì, các hoocmon trong cơ thể trẻ tăng cao để phù hợp với sự phát triển của lứa tuổi. Điều này cũng làm gia tăng nhu cầu dục. Với bản tính tò mò, ham khám phá cùng với sự nhầm tưởng tình yêu và chưa ý thức được hậu quả, dễ khiến trẻ có những hành động theo bản năng, dẫn tới hậu quả không mong muốn.
Đặc biệt, đối với trẻ nam, tác động của hoóc môn tới các bộ phận sinh dục và tâm lý rất mạnh. Các em thường cảm thấy trong người bí bách, thiếu bình tĩnh, bối rối và hay thẹn thùng. Khoảng 13-14 tuổi, cơ thể các em nam đã sản xuất tinh trùng. Nếu không thủ dâm thì cơ thể sẽ tự thủ tiêu lượng tinh trùng đó trong giấc ngủ đêm (mộng tinh).
Thủ dâm và mộng tinh là những hiện tượng rất bình thường, không có gì xấu và không ảnh hưởng đến sức khỏe. Tuy nhiên, nếu trẻ thường xuyên bị ám ảnh và thủ dâm quá mức thì sẽ gây ra các ảnh hưởng tới tâm lý và sức khoẻ sinh sản sau này. Vì vậy, để hạn chế tình trạng này, cha mẹ nên thẳng thắn chia sẻ với trẻ về các vấn đề này và khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động xã hội, giúp đỡ gia đình, luyện tập thể thao để cân bằng sức khỏe và tâm sinh lý.
Trầm cảm
Trầm cảm là căn bệnh rối loạn tâm thần thường gặp với nhiều triệu chứng như hay buồn bã, không quan tâm tới mọi thứ xảy ra xung quanh và cả với bản thân, dễ mệt mỏi, mất hi vọng vào tương lai… Căn bệnh này thường rất dễ mắc phải ở lứa tuổi dậy thì do độ tuổi nhạy cảm này dễ chịu áp lực từ xung quanh, từ học hành, bố mẹ, thầy cô, bạn bè hay cả từ các chất kích thích…
Khi bị trầm cảm, trẻ thường tự cô lập mình với thế giới bên ngoài. Điều này khiến cho cuộc sống của trẻ trở nên nhàm chán, u ám, thiếu niềm tin…
Tuổi dậy thì là một giai đoạn phát triển quan trọng của trẻ do đó khi nhận thấy con có các dấu hiệu dậy thì, cha mẹ cần chủ động chia sẻ và quan tâm hơn tới sự thay đổi của trẻ. Khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động tập thể, xã hội, tránh tiếp xúc với các loại phim ảnh bạo lực, văn hoá phẩm đồi truỵ. Đồng thời, cần chú ý tới chế độ ăn uống, bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết để đáp ứng sự phát triển của trẻ.